نقش پدر در تربیت کودک

سال‌هاست که بحران‌های اقتصادی در ایران و جهان و عدم ثبات اقتصادی در گوشه‌ و کنار دنیا و از جمله در جامعه خودمان، باعث شده بسیاری از مردان به یک شغل اکتفا نکنند یا مجبور شوند ساعات بیشتری اضافه کاری کنند تا بتوانند از پس مخارج خانواده برآیند.
 چنین شرایط اقتصادی‌ای علاوه بر پدران، مادران را نیز جزو نان‌آوران خانواده قرار داده و باعث شده بسیاری از همسران همپای یکدیگر کار کنند تا بتوانند زندگی خوبی برای خود و فرزندانشان فراهم کنند.

این قضیه تبعات زیادی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها این است که نقش پدر در خانواده کمرنگ می‌شود و نمی‌تواند نقش فعالی در تربیت فرزندان داشته باشد.

البته برخی پدران نیز با وجود اینکه وضعیت شغلی‌شان مناسب‌تر است و وقت آزاد بیشتری دارند، باز هم تصور می‌کنند تربیت بچه‌ها برعهده مادر است و نقش فعالی در تربیت بچه‌ها ایفا نمی‌کنند. برخلاف تصور آنها  پدران نقش مهمی را در روند تربیت فرزندان در جنبه های مختلف احساسی ، تحصیلی ، اعتماد بنفس ایفا می کنند . پدران می توانند شرح دهند که چگونه سلامت و احترام در روابط بر تربیت و تسکین شخصیت کودکان تاثیر و خروجی مثبتی را در برخورد با استرس دارد.

برای رشد یک کودک سالم و کامل از لحاظ روحی حضور هر دو والدین اهمیت دارد هرچند مادر بخش بزرگی از دنیای او را فرا می گیرد اما نقش پدر تربیت فرزند را به تکامل می رساند و نباید نادیده گرفته شود.

نقش مهر پدری در تربیت کودک

پدر از طرق مختلفی می‏تواند مهر خود را به فرزند بنمایاند. اما در دوران طفولیت نمایش مهر و محبت بیشتر از دو طریق محبت محسوس و با صراحت و محبت از طریق بازی قابل اجراست.

محبت محسوس و با صراحت

پدر باید محبت به کودک را از همان روزهای بعد از تولد آغاز نماید زیرا پدر نیز مانند مادر از طریق وراثت با کودک پیوند دارد و همین پیوند به وی امکان می‏دهد که در همان ایام نوزادی با فرزندش ارتباط برقرار نماید. نوازش طفل، اثری درازمدت در رابطه پدر و کودک دارد. ضمن آنکه موجب افزایش علاقه پدر به کودک نیز می‏گردد.

پدر در دوران شیرخوارگی می‏تواند با محبت کردن به کودک، او را به همراهی، مدیریت و حکمروایی خود عادت بدهد. پدری که در این دوران نسبت به طفل بی‏تفاوت بوده و بعد از گذشت دو، سه سال، تازه می‏خواهد در امر تربیت و پرورش کودک دخالت کند، توفیق کمتری می‏یابد زیرا کودک به دلیل نبود اُنس قبلی، با دیدن پدر به وجد نمی‏آید و شادمان نمی‏شود، در این صورت پدر چاره‏ای ندارد جز اینکه یا با زحمت بیشتری گذشته را جبران نماید و مورد اعتماد و محبوب کودک شود و یا آنکه راه آسان‏تری را برگزیند و تربیت را با خشونت درهم بیامیزد که راه دوم به هیچ وجه پسندیده نیست.

انرژی مثبت کلمات طیب و پسندیده، بر روح و روان کودک تأثیرگذاشته و احساس خوشایندی در او نسبت به گوینده ایجاد می‏کند. تعریف از کودک به تقویت عزت نفس او نیز کمک خواهد کرد.

از آنجا که پدر در نظر کودک مظهر قدرت و شجاعت است و معمولاً در نظر کودکان، پدر بیش از مادر از هیبت و ابهت برخوردار است، تعریف از کودک، توسط پدر برای او بسیار ارزشمند و لذت‏بخش خواهد بود. شایسته است که پدر در مسیر تربیت از عامل تعریف بهره گیرد و روح کودک را با نسیم کلمات نوازش دهد. اگر پدر قصد پند و نصیحت و یا انتقاد از کودک را دارد، ابتدا می‏تواند از طریق تعریف، فضای دوستانه‏ای را ایجاد نماید و زمینه را برای تأثیر بیشتر کلام خود مهیا سازد.

جملاتی همچون «از وقتی تو به دنیا آمده‏ای زندگی ما شیرین‏تر شده» و یا «تو گلی هستی که خداوند به ما هدیه داده است» چه احساسی در کودک می‏آفریند؟ آیا این‏گونه جملات در میزان حرف‏شنوی و همراهی کودک با پدر مؤثر نخواهد بود؟

البته تعریف و تمجید در صورتی مطلوب است که غیرواقعی و غیرمنطقی نباشد و کودک را دچار توهم و کبر و غرور نسازد. رعایت اندازه نیز در آن شرط است.

نکته مهم در محبت به فرزند دقت در اندازه و تشخیص جای درست برای محبت نمودن است.

بازی کردن پدر با کودک

بازی مجموعه فعالیت‏هایی است که کودکان به منظور سرگرمی، تفریح، فرار از غم و کدورت و کشف مجهولات بدان روی می ‏آورند  .

 پدر می‏بایست در ضمن بازی، هدف تربیتی خویش را مدنظر داشته و در سایه بازی به کودک درس بیاموزد. خلاقیت و تفکر را در او بوجود آورد، نه آنکه صرفاً کودک را هیجان‏زده نموده و فقط موجبات خنده و شادی او را فراهم آورد.

توجه به این اصل مهم تا حد زیادی نوع بازی‏ها را مشخص می‏نماید که متأسفانه کمتر به این مقوله در بازی با کودکان توجه می‏شود.

پدر از دو طریق عمده می‏تواند در مسیر بازی، مدیریت تربیتی خود را اعمال نموده و به نحوی مطلوب و مطابق با ویژگی‏های کودک، او را در مسیر هدایت سوق دهد. این دو طریق عبارتند از:

1 -  ایجاد زمینه و فضای مناسب برای بازی و تهیه اسباب‏ بازی‏های مفید.

پدر موظف است فضای سالمی را جهت بازی کودک فراهم نماید و به ایشان فرصت و مجال بازی بدهد. این فضای مناسب در اغلب خانواده‏ها، همان محیط خانه است اما در برخی خانواده‏ها که به دلیل کوچکی خانه و یا وجود فرد بیمار و ... امکان بازی کودکان در منزل نیست و مجبورند برای بازی به کوچه و یا پارک مراجعه کنند، این وظیفه پدر است که از سلامت محل اطمینان یافته و جای مناسب را برای بازی کودکان فراهم نماید. نه اینکه به بهانه نبودن جای مناسب دائماً مزاحم بازی کودکان شده و ایشان را مضطرب سازند. گاهی دیده می‏شود که برخی از والدین از روی خودخواهی و یا تفکر نادرستی که از تربیت دارند، مزاحم بازی کودکان می‏شوند. یا آنکه به بازی اطفال بها نمی‏دهند و حتی بعضاً بازی را عملی بیهوده و یا نوعی بدرفتاری و اهانت به خود دانسته و دائماً با ملامت و عکس‏العمل‏های منفی بازی اطفال را خراب می‏کنند. و به شدت موجب نفرت و ناراحتی و حتی ایجاد حس انتقام‏جویی در کودکان می‏شوند.

همچنین پدر موظف است با تهیه اسباب‏بازی‏های مناسب و بی‏خطر، طفل را جهت بازی بهتر و شاداب‏تر یاری نماید. در این خصوص بهتر است که نوع وسایل بازی به گونه ‏ای باشد که کودک با تلاش و فعالیت خود از آنها لذت ببرد تا هم انرژی بیشتری صرف بازی کند و هم از فکر و خلاقیت و ابتکار استفاده نماید.

2 - بازی با کودک و دخالت مستقیم در بازی

برای هر پدری با هر میزان از اطلاعات و فرهنگ، بازی کردن با کودک بهتر از ترک بازی است. گاهی تصور نادرست از مردانگی، بی‏حوصلگی و کسالت و یا خستگی و درگیری بیش از حد در مسائل کاری، پدر را از بازی با کودک باز می‏دارد و موجب ایجاد شکاف عاطفی بین پدر و کودک می‏گردد.

در بازی با کودک و دخالت مستقیم او در بازی توجه به سن کودک، توانایی‏ها و ظرفیت و افکار کودکانه ضروری است. شرکت دادن کودکان در بازی‏های سخت، ترسناک و یا بازی‏های ویژه افراد بزرگتر، موجب قویتر شدن و یا رشد عقلانی سریع‏تر کودک نمی‏شود بلکه ممکن است طفل را دچار تضاد و اختلال کند.

به طور کلی، سالم‌ترین محیط خانوادگی محیطی است که در آن پدر به عنوان فردی قوی، پرورش‌دهنده و مردانه نسبت به فرزندان و مادر آنها عمل کند، مادر نیز به عنوان زنی با طبیعت زنانه نسبت به فرزند و پدر خانواده رفتار کند.